Hekate Tanrıçası Kimdir?
Hekate tanrıçası, Yunan mitolojisinin daha az bilinen tanrıçalarından biridir. Hakkında çok az efsane olmasına rağmen, hikayeleri onun etki alanları hakkında çok şey ortaya koymaktadır.
Roma döneminde, niteliklerinin çoğu yeraltı dünyası ile ilgiliydi. Daha sonra, diğer tanrılar tarafından daha geniş güçlere sahip oldu. Hekate, tapanlarına zenginlik ve nimetler bahşederdi, ancak kendisine yeterince ibadet edilmezse bu hediyeleri esirgeyebilirdi.
Hekate tanrıçasının başlangıcı, gizemle doludur. Hikayesi, Antik Yunan’ın yazılı mitolojisinden önce gelir. Hesiod ve Homeros şiirlerini yazmaya başlamadan çok önce, tanrıların hikayeleri sözlü gelenek yoluyla aktarılmıştır. Ve bu hikayeler, genellikle aktarıldıkça değişmiştir. Hekate’de durumun böyle olabileceğine dair kanıtlar vardır.
Antik Yunan’ın bazı bilginleri, Apollo’ya zaman zaman “uzaklara ulaşan” anlamına gelen Hecatos adının verildiğini belirtmiştir. Bu bilginler, bu nedenle, Hekate’nin bir zamanlar Apollon’un ikiz kız kardeşi Artemis’in diğer adı olabileceğine inanmıştır. Ancak zamanla, tanrıçanın daha karanlık çağrışımlara sahip olan yönleri ondan ayrılarak, Hekate karakterinden tamamen başka bir tanrıça yaratılmıştır.
Bugünkü Türkiye topraklarının çoğunu kapsayan Anadolu, Yunan dünyasıyla yakın bağları olan bir bölgeydi. Ticaret ve göç, iki bölge arasında büyük bir kültürel alışveriş sağlamıştır. Birçok Anadolu tanrısının kökleri de Yunan mitolojisindedir. Yunanlılar da aynı şekilde komşularından birçok tanrı ve efsane ödünç almıştır. Bazı uzmanlar, Hekate’nin böyle bir tanrıça olduğuna inanmaktadır. Akdeniz’de güney Anadolu’da bir bölge olan Karia’dan geldiğini ve Yunan panteonuna kabul edildiği iddia edilmektedir.
Bu yazıda, Hekate tanrıçasının kim olduğunu, niteliklerinin ve sembollerinin neler olduğuna bakacağız…
Hekate Hikayesi
Hekate, Lagina kasabasında tapılan baçlıca tanrıçaydı. Antik Yunan öncesi bir kökene sahip olduğunu veya Trakya kökenli olduğunu söyleyenler vardır. Teoriler arasında en popüler olanı, Hekate’nin Küçük Asya’daki Karyalılardan Yunan dinine kabul edildiğidir. Bilim adamları, onun antik dönemde Yunanistan’a geldiğine inanmaktadır. Karia’da Hekate tapınaklarının varlığı, tanrıçaya adanan kült alanları kanıtlamaktadır. Bunların en belirgini Lagina’dır.
Antik kaynaklarda; Hekate ilk olarak MÖ 7. yüzyılda Hesiodos’un Theogony’sinde geçmektedir. Hesiodos, onun soyundan bahsetmektedir.
Hekate’nin Demeter’e İlahi’deki tasviri, belki de onun edebiyat dünyasında en iyi bilinen görünüşüdür. İlahide; Hekate ve güneş tanrısı Hyperion, Hades onu kaçırdığında Persephone’nin çığlıklarını duyar. Demeter dokuz gün kızını aradıktan sonra, Hekate onda elinde bir meşaleyle yanına gelir. Tanrıça, Demeter’e duyduğu her şeyi anlatır ama kızını kimin aldığını bilmiyordur. Persephone, Demeter ile tekrar bir araya geldiğinde, Hecate kızı kucaklar. Kız, her yıl Hades’e döndüğünde Persephone’nin yeraltı dünyasındaki arkadaşı olacaktır. Bu efsaneye referans, meşale taşıyan Hekate tanrıçası figürüdür. Hekate’nin çarkı da tanrıçanın bilinen diğer figürüdür.
Hekate Sembolü Nedir?
Hekate’nin kendisiyle ilişkilendirilen birçok sembol vardır. İnsan temsilinde tasvir edildiği Hekate sembollerinden biri, karanlığı aydınlatmak için kullandığı bir çift meşaledir. Bu meşaleler, Hekate’nin en bilinen sembollerinden biridir. Yunan mitolojisine göre Hekate, Persephone’yi aramak için yeraltına indiğinde onları kullanmıştır.
Diğer Hekate sembolü ise, bir anahtar zinciridir. Çünkü; Hekate yolların ve kapıların, geçitlerin ve duvarların tanrıçasıdır. Bir diğer ünlü Hekate sembolü de, aydır. Bazı tasvirlerde Hekate, Selena ile ilişkilendirilmiştir. Aslında bir gelenekte, tanrıça Hekate’nin üç biçimi yeni ay, yarım ay ve dolunaydı.
Hayvanlar arasında Hekate’nin sembolü siyah dişi kurttu. Bugün bu hayvan, büyücülükle ilişkilendirilmektedir. Hekate iki dünyada yaşadığı ve istediği gibi aralarında geçiş yapabildiği için, onunla ilişkilendirilen bir başka sembol de kurbağadır. Kurbağa da hem suda hem toprakta yaşamaktadır.
Hekate’nin Görevleri Nelerdi?
Hekate’nin görevlerinin kapsamı, Antik Yunan’da oldukça genişti. En çok büyü, büyücülük, gece, ışık, hayaletler ve ay tanrıçasıydı. Ayrıca, giriş yollarının tanrıçası ve koruyucusuydu.
Hekate, kavşaklarla güçlü bir şekilde ilişkiliydi. Yeraltı dünyasından fiziksel dünyaya kolaylıkla geçebilen bir eşik tanrıçası olarak tasvir edilmiştir. Sınırsızlığı, bir tanrıça olarak konumu arasında hareket edebildiği babası ve mitolojisinden kaynaklanıyordu. Bu benzersiz özelliği; “kavşakların müdavimi” gibi unvanları almasını sağlamıştır.
Sınırlar, kapılar ve giriş yolları ile ilişkilendirildiği için Hekate koruyucu bir rol üstlenmiştir. Evlere, şehirlere geçişe izin veren yerleri gözetlediği için bir tür koruyucu gibi davranmıştır. Onu bu alanlarda sağladığı korumaya sıkça atıfta bulunulmuştur.
Yunanca “geri çevirmek” kelimesinden gelen “apotropaik büyü”, kötülüğü uzaklaştırdığı savunulan büyüdür.
Hekate’nin en iyi hayvan arkadaşlarından biri ve en sık birlikte tasvir edildiği siyah bir köpekti. Bunun, özellikle geceleri, davetsiz misafirleri korkutmak ve sahiplerini tehlikeye karşı uyarmak için bekçi köpeklerinin kullanılmasından kaynaklandığı öne sürülmüştür. Köpek ona, insanların kutsal hayvanının ulumasını ve havlamasını duyamayacak kadar yakından bağlıydı.
Hekate Büyüsü Nedir?
Hekate, en çok sınırlar tanrıçası olarak değil, bir “büyü tanrıçası” olarak hatırlanır. Hekate’den gelen büyük fikrinin, birçok armağanın bir evrimi olduğu öne sürülmüştür. Onlara verdiği nimetler ve dualar, büyü olarak görülmüştür. Hekate büyüsü de bu şekilde günümüze kadar gelmeyi başarmıştır.
Onun büyü ile olan ilişkisi, aynı zamanda bir yeraltı tanrıçası olarak tanımlanmasına da bağlıdır. Alemler arasında geçiş yapabilen tanrılardan biri olarak, ölülerin sırlarına erişimi vardı. Yaşam ve ölüm arasındaki sınırda hareket etmek, Hekate’nin hem hayaletlerle hem de büyücülükle olan bağlantısını açıklamaktadır. Dünya ve yeraltı dünyası arasındaki sınırdan kimin geçtiğini kontrol etmek, ona ruhları çağırmak ve ölüleri diriltmek için eşsiz bir güç vermiştir.
Yunan mitolojisindeki en ünlü cadı, bilgisini Hekate’den almıştır. Onun, Hekate’den şifalı bitkiler ve büyü öğrendiği söylenmektedir. Ayrıca, hem zararlı hem de koruyucu büyü kullanımı ile Hekate’ye tapması arasında bağlantı kurulmuştur.
Eski metinlerde anlatılan ritüellerin çoğu; örneğin, Argonautica’da bir koyunun özenle kurban edilmesi, yeraltı dünyasının diğer tanrılarına tapınma hakkında bilinenlerle uyumludur.
Ancak Hekate, rutin olarak büyücülük tanrıçası olarak tanımlanır ve Homeros’un Odyssey’inin cadısı olan Medea gibi karakterlerle ilişkilendirilir. Yeraltı dünyasının gizemli bir tanrıçası olarak, ritüelleri ve ayinleri genellikle ölüm ve gizlilikle ilişkilendirilmiştir.
Hekate Tapınağı Nerede?
Muğla’nın Yatağan ilçesindeki Lagina’da bulunan Hekate Tapınağı, 2. yüzyılın son çeyreğine tarihlenmektedir. 21m x 28m ölçülerindedir ve kısa kenarlarında 8 sütun ve Korint düzeninde inşa edilmiştir. Uzun kenarlarında 11 sütun bulunan Hekate Tapınağı, Karya’nın en önemli kutsal alanlarından biriydi.
Lagina’daki Hekate tapınağı, onun nasıl görüldüğü ve tapınıldığı hakkında bildiklerimiz için önemli bir kaynaktır. Lagina’nın kökleri Tunç çağına kadar uzanmaktadır. Bu tapınak, aslında yakınlardaki Helenistik kasabadan çok daha eskidir.
Tapınak alanı, kutsal alanda keşfedilen eserleri sergileyecek bir ziyaretçi merkezi de içermektedir. Alan bilginlere göre, Helenistik dünyada başka hiçbir yerde bulunmayan tapınağın çeşitli özellikleriyle benzersizdir. Ayrıca, Hekate için bir tapınağın olması da benzersizdir.