Hindistan ve Tütsü
Batı dünyası tütsüyle tanıştığında ilk olarak Hindistan tütsüleri popüler oldu. Hint tütsülerinin popüler olmasının en önem nedenlerinden biri kokularının hoş ve yoğun olmasıdır. İnsanların aklını başından alan bu egzotik kokuların yaygınlaşması çok zor olmadı.
Hindistan’ın başarılı olmasının nedeni ise tütsülerin esas ve en temel maddelerinin kendilerinde bulunmasıydı. Kafur, Sandal Ağacı, mür gibi tütsü yapımında kullanılan maddeleri barındırmaları çok farklı kokuda birçok tütsü üretmelerine neden oldu. Hindistan’ın bu alandaki başarısı başka bölgelerdeki ticareti de etkiledi. Kokulu maddelerin ticaretinden etkilenen bölgeler ise Tibet, Çin ve Japonya oldu.
Öncelikle tütsünün yangınlaştığı yer Çin oldu. Çin tütsüyü bir zanaat olarak geliştirdi ve kendi kültürüne özel tütsüler üretti. Daha sonra tütsü Japonya’da öğrenilmeye başlandı. Japonya da tütsüye sanatsal bir yaklaşım geliştirdi. Tek eksikleri ise esanstı. Genel olarak tütsü esansları Hindistan ve Çin’in yerel bitki örtüsünden elde ediliyordu. Japonya kendi bitki örtüsünden bir ya da iki esanslı tütsü üretimini gerçekleştirdi.
Tütsüler İlk İlaç Olarak Mı Kullanıldı?
Vedalar, eski Hindu yazıtlarından biridir ve orada tütsülerden bahsedilmektedir. Yazıtta yer alan bilgiye göre hoş kokular ve tatlar oluşturmak için çalışmalardan bahsediliyor. Ayrıca ilaç olarak tütsü kullanımına da yer verilmiştir.
Ayurvedik olan tütsü iyileşmenin, sağlıklı olmanın ilk basamağı olarak nitelendirilmektedir. İlk tütsüyü yapanlar ise dönemin şifacıları keşişler ve doktorlar olarak bilinmektedir. Ayurvedik tütsü yapımında ise temel bazı basamaklar vardır. Örneğin bu tütsülerde kullanılan malzemeler beş kategoriye göre sınıflandırılır. Birleştirmeleri de ona göre gerçekleştirilir.
Çin ve Tütsü
Günümüzde tapınaklarında tütsülere yer veren Budistlerin ilk tütsü ile tanışması ise bir Budist rahip sayesinde olmuştur. Fakat Çin daha sonra tütsü konusunda kendini geliştirdi ve kendine has tütsüler yapmaya başladı. Masif odun çekirdeği içermeyen katı çubuk tütsü ilk olarak Çin’de yapıldı. Bu yenilik ile tütsü yapımı yeni bir döneme girmiş oldu. Artık sadece hoş esansı olan çubuklar değil bir sanat eserine dönüşmüştü.
Çin’de Tütsü Kullanımı
Çin günümüzde hala aktif bir şekilde tütsü kullanmaktadır. Çin’de tütsü kullanım alanlarını sıralanacak olursa;
- Dini ritüellerde kullanımı; Budistler dua ederken ve dini törenler gibi durumlarda tütsü kullanırlar. Özellikle Sandal Ağacı tütsüsü en çok tercih ettikleri tütsülerden biridir. Öyle ki bir alanda bu tütsünün kokusu duyulursa orada bir tapınak olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca bunların dışında körü ruhları, enerjilerin tütsü ile temizlendiği düşüncesi yaygındır. İnsanlar kendilerindeki, evlerindeki ya da ailelerindeki olumsuz enerjileri tütsü sayesinde uzaklaştırabileceğine inanıyorlardı.
- Tıbbi alanda kullanımı; günümüzde tütsülerin şifacı olduğunu düşünüyor ve uygulamaya devam ediyorlar. Örneğin; kalp ve mide rahatsızlıları için kafur tütsüsünü kullanıyorlar. Ayrıca bu tütsünün göz hastalıklarına da iyi geldiğine inanıyorlar.
- Saat olarak kullanımı; Çin’de tütsü saatleri bulunuyordu. Tavana asılı şekilde sürekli ve düzenli olarak tütsü çubukları yakılıyordu böylece saat tütsülerden takip edilebiliyordu. Burada kullanılan tütsüler saatler hatta günlerce yanabiliyordu.
Japonya ve Tütsü
Hindistan sonra Çin’e yapılmaya başlanan tütsü daha sonra ise Japonya’ya geldi. Çin’de başlayan tütsü sanat Japonya’da iyice şekillendi. Tütsü yapımcıları sonrasında ise tütsü sanatkarları ve ustaları ortaya çıktı. Tütsü yapımı ve kullanımı saray sanatları arasında adete mücevher haline dönüştü. Bu ustalar ve sanatkarların hayatlarını günümüzde de incelenerek tütsü yapımı hakkında bilgi almak mümkün.
Japon tütsülerinin bir özelliği ise esans olarak bir ya da iki aromanın kullanılmasıdır. Bu nedenle kokuları oldukça basittir. Yapı olarak ise Tibet tütsüsünden daha incedir. Japonya’da üretilen tütsülerin içeriklerinin çoğu Hindistan ve Güneydoğu Asya’dan geliyor.
Japonlara has üç geleneksel arıtma sanatında tütsüler yer almaktadır. Kodo’nun çay seromonisi ile çiçeklerle süslenmiş Koku yolu bulunuyor. Farklı araçlar ve senaryolardan oluşan tütsü karşılaştırma oyunu Genjiko etkinleri de yapılır. Burada tütsü içinde yer alan bileşimler Genji’nin Destanı masalının hangi bölümü olduğu anlatılmaya çalışılır. Masalın kısımlarına göre tütsüler değişmektedir.
Tibet ve Tütsü
Tibet tütsüleri, eski zamanlarda Tibet tıbbının ayrılmaz parçalarıdır. Hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde Tibet tütsüleri bir ilaç olarak kullanılırdı. Aroma olarak bitki ağırlıklı topraklı aroması yüksek yapıya sahiptir. İçinde ise otuz ve daha yüksek sayıda bileşene yer verilir. Bu özelliği ile en zengin bileşene sahip tütsüler Tibet’e yapılmaktadır.
Günümüzde Tibet tütsüsünün ticari kaygılarla üretilmesi kalite bazlı sorunlara neden olmaktadır. Neden olduğu başlıca sorunlardan biri tütsü için uygun olmayan içeriklerin kullanılıyor olmasıdır. Tibet biraz olsun bu durumu önlemeye başladı. Fakat şunu da eklemekte yarar var günümüzde hala Tibet Tütsüsünü bir sanat şeklinde kaliteli yapan zanaatkarlar bulmak mümkün.
Avrupa ve Tütsü
Avrupa’nın tütsü ile tanışması oldukça eski bir geçmişe dayanır. Yaygın olarak kullanılan tütsü Avrupa için hiçbir zaman üretim alanı olmamıştır. Uzak Doğu’da bulunan malzeme ve doğal kaynaklarından yapılan tütsüler Avrupa için çeşitli ritüellerin bir parçası olarak kalmıştır.
Yeni Dünya ve Tütsü
Kuzey ve Güney Amerika’da tütsü ile ilgili farklı kullanım gelenekleri görülebilmektedir. Bu geleneklerden bazıları;
- Yerli Kuzey Amerika’da tütsü kokusunu salıverme ritüellerden biridir. Tanrılara dua göndermenin bir parçası olarak tütsü yerini almaktadır. Bunu yaparken yanmakta olan kömürlerin üzerine adaçayı, çam ya da tütün konulur.
- Güney Amerika’da Maya ve Zapotec halklarında ise Santo ağacı yakma geleneğinin var olduğu bilinen toplumsal alışkanlıklardan biri.
Tütsü ve Günümüz
Günümüzde çok çeşitli tütsüye ulaşmak artık çok kolay. Fakat günümüzde de fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklardan arınmaya yardımcı olarak tütsü kullanımı söz konusu. Özellikle manevi olarak rahatlamak, günümüzün stresli yaşantısından uzaklaşmak için meditasyon ve tütsü gibi yollara insanlar başvurabilir. Bunun nedeni ise tütsülerin bulunduğu ortama verdiği huzur ve sakinleştirici his.
Genel olarak bazı tütsü çeşitleri daha çok popülerdir. Salda ağacı, buhur gibi tütsüler en çok tercih edilenler arasında yer alıyor. Fakat günümüzde farklı çeşitte ve kombinasyonda farklı kokularda oldukça çeşitli tütsü bulmak mümkün. En uygun tütsüyü bulmak ise biraz araştırmayı ve demeyi gerektiriyor. Farklı çeşitler deneyerek size en uygun tütsüyü bulabilirsiniz.