Şamanizm Nedir?
En eski inanç sistemlerinden biridir. Şamanizm Asya kıtasına yayılmıştır ve çoğu göçebeler tarafından benimsenmiştir.
Bu inanışa göre dünya üç kısma ayrılır;
Tanrı inancının hakim olduğu şamanizmde tanrılar “iyi” ve “kötü” olmak üzere ikiye ayrılır. İyi ruhlarla iletişim kurmak için çeşitli törenler yapılır. Yeraltında yaşam süren kötü ruhlardan korunmak amacıyla ilahi güçler tarafından iyi ruhlar yeryüzüne gönderilir. Kötü ruha “Erlik” adı verilirken, iyi ruhun adı ise “Ülgen” olarak biliniyor ve kabul ediliyor.
Şamanizm Ne Anlama Geliyor?
Şamanizme inanan ve gerekliliklerini yerine getiren kişilere “Şamanist” denir. Kabile liderine ise “Şaman” denilerek hitap edilir. Kam olarak da bilinen Şaman, ritüeller gerçekleştirir ve iyi ile kötü arasında iletişim kurar. Herkes şamanist olabilir ama kuralları incelediğimizde kimse kolaylıkla şaman olamaz.
Şaman Olma Kuralları
Şaman olmak için belirli bir miktarda uygulamadan geçmeniz ve doğuştan itibaren belirli özelliklere sahip olmanız gerekir. Bu özelliklerden bazıları yalnız kalma isteği, duygusal sinirlilik ve doğaüstü yaratıkları görmedir. Şaman, iyi ve olgun bir ruha sahip olmak için eğitim ve törenlere katılır. Bu eğitimler uzun süre devam eder. Şaman adayından istenen bir diğer şey ise, önceki hayatını aklından silerek sadece şamanlığa adanmasıdır.
Şaman olacak kişi adeta yeniden doğmuş gibi önceki hayatını siler ve kendini bu yola adar. Bu inançta şamanın rehberliği esastır. İyi eğitim alan ve kendini güçlendiren şaman, trans durumuna girerek birçok hayvana dönüşebilme yetisini de kazanabilir.
Şamanizm Tarihi ve Ortaya Çıkışı
Şamanizm, yeryüzünde medeniyet yokken oluştuğuna inanılan tarih öncesi bir düşünce ve inanç sistemidir. Şamanizmin oluşumunun takvim zamanında Mezopotamya ve Sümer’den 20 bin ila 25 bin yıl öncesine kadar görülebileceği tahminler arasındadır. Şamanizm, insanlığın en eski dinlerinden biri olabilir. Herhangi bir kurucusu veya kutsal kitabı yoktur ve ortaya çıkış tarihi bilinmemektedir.
Şamanizm ve Ülkeler
Şamanizm, eski çağlardan beri Avrupa’da yaygındır. Demir Çağı boyunca farklı Cermen kabileleri ve Fin-Baltık halkı şamanizmi uygulamıştır. Sibirya, klasik şamanizmin memleketi olarak kabul edilir. Kayıtlara göre Doğu Sibirya’dan Kuzey Kanada’ya kadar geniş bir coğrafyada yaşayan Eskimolar, şamanistik gelenek ve inanışlara sahiptir. Amazon yağmur ormanlarındaki bazı yerli gruplar şamanizmle uğraşıyor. Hepimizin bildiği gibi, Kuzey ve Güney Amerika’da yaşayan yerli halk o kadar farklı inançlara sahiptir ki, tek bir evrensel Kızılderili dini veya manevi sistemi yoktur.
Şamanizm ve Arkeolojik Kalıntıları
Arkeolojik ve etnolojik kanıtlar, şamanist genel ve inanç kalıplarının Dünya’da en az 20-30 bin yıllık olduğunu gösteriyor. Şamanizm hipotezlerinin ve yöntemlerinin göze çarpan özelliklerinden biri, dünyanın farklı uzak bölgelerinde bulunmalarına rağmen, Aborijin Avustralya, Kuzey ve Güney Amerika, Sibirya ve Orta Asya, Doğu ve Kuzey Avrupa ve Güney dahil olmak üzere çok benzer olmalarıdır. Orta Çağ ve Rönesans sırasında Batı Avrupa’da temel şamanist bilgi aynıydı. Engizisyon tarafından yok edildi.
Şamanizm Tarihindeki İlk Şaman Efsanesi
Farklı toplumların çeşitli efsaneleri farklı hikayelere sahip olsa da din tarihçisi Mircea Eliade’nin bahsettiği Buryat efsanesine göre tanrılar insanları yarattıktan sonra kötü ruhlar hastalık yaymaya ve insanları öldürmeye başlamıştır. Sonra tanrılar bu kötü ruhlara karşı savaşmaları ve insanlara yardım etmeleri için şamanlar göndermeye karar verirler. Ancak şamanın gönderdiği kartalın dilinden anlamayanlar ona güvenmezler.
Sonra kartal tanrılara geri dönerek ona insanlarla konuşma yeteneği vermesi ya da onlara kendi türünden bir şaman göndermesi için yalvardı. İkinci dileği gerçekleşen kartal, bir insan şeklinde Dünya’ya geri gönderildi. Geri gönderilen kartal, ağacın altında oturan bir kadınla birliktelik sonucunda ilk Şamanın doğmasını sağladı.
Günümüzde Şaman Gelenekleri Var Mı?
Günümüzde Şamanizm’den kalan birçok gelenek ve görenek bulunmaktadır.
- Veda ederken su dökmek,
- Bir dilek tutmak için mum yakmak,
- Bir ağaca bez bağlamak ve dilek tutmak,
- Hoş olmayan şeyler duyduğunda tahtaya vurmak,
- Nazar boncuğu takarak koruduğuna inanmak,
- Kurşun dökme de şamanist ritüellerden kalan miras kalan bir gelenektir.
Günümüzde bilmeden de olsa birçoğumuz şaman geleneklerini ve inançlarını uyguluyoruz. Şamanlık tarihi ve ortaya çıkması o kadar eskidir ki, birçok insan bunu neden yaptığını sorgulamaz.
Şamanizm Ritüelleri Nelerdir?
Şamanizmin kurucusu kimdir ve çıkış tarihi net olarak bilinmemektedir. Ancak yapılan araştırmalar sonucunda köklerinin çok eski çağlara kadar dayandığı tespit edilmiştir. Moğolistan, Japonya, Hindistan ve diğer Asya ülkelerinden sonra Avrupa, Amerika ve Avustralya’ya yayılmıştır. Şamanizm geleneklerinde eskilere dayanan bazı ritüeller bulunuyor. Bunları sizlere açıklamaya çalışacağız.
Çember Ritüeli
Şamanlar bu ritüeli gerçekleştirirken bir daire oluştururlar. Çemberin ortasında onların dini lideri olan şaman yerini alır. Her tören ve şamanizm ritüellerinde olduğu gibi bu törenin de en önemli parçalarından birini tütsü ve mumlar oluşturur. Şaman gözlerini kapatıp davul çaldığında diğer şamanistler ateş yakmakla meşgul olurlar.
Yavaş yavaş trans durumuna giren şaman lideri, ateşe tükürmeye başlayarak ritüeli devam ettirir. Aynı zamanda iyi ruhlarla iletişim kurduğuna inanılır. Bazı ritüeller de kötü ruhlar tarafından musallat gibi durumlar söz konusu olabilir. Kötü ruhları kovan şaman, iyi ruhlardan yardım ister. Törenden sonra şaman olan lider kişi, hiçbir olayı hatırlamaz.
Ölü Gezdirme Ritüeli
Şamanizm’e göre ölü başka bir dünyaya gitmek yerine bu dünyaya dönmek isteyebilir. Bu nedenle tabuttaki ölü hemen gömülmeyecektir. İlk olarak, farklı yerlerde dolaşarak birkaç saat geçirmesi sağlanır. Bu sayede merhumun kafasının karışacağına ve asla eve dönüş yolunu bulamayacağına şamanistler tarafından inanılır.
Bu çok ilginç tören hala bazı ülkelerde uygulanıyor. Bu cenaze ritüeli ardından kişiyi defnederler. Bu ritüel tanıdık geldi mi? Cenazeyi ölünün yaşadığı yerde dolaştırmak ve evin önünden geçirmek Şamanizm’den kalan bir ritüel geleneğidir.
Şamanizm De Özel Güçler Var Mı?
Şamanlar bir diğer şekilde rahip, şifacı veya sihirbaz olarak tanımlanabilir. Şamanın en temel özelliği ruha dokunabilmesidir. Bu güçle gizemli parçalanma (ölüm ve diriliş), hastalık tedavisi, kutsama gibi görevlerini tamamlayabilir. Elbette herkes bu gücü elde edemez. Bazıları bu gücü elde etme yeteneğinin genetik kod tarafından taşındığını düşünüyor.
Şamanlar genellikle kolayca trans durumuna girebilenlerden seçilir. Genellikle kadınlar arasından seçilmesi de yaygın olarak görülür. Büyücü de olsa giydiği kıyafetler kadın kıyafetleridir. Erkekler kadın kıyafetleri giyebilir ve bu kıyafetler birçok obje ve işareti taşıyabilir.